روش های علمی مطالعه | سه روش مطالعه موثری که امسال باید امتحان کنید

برای مطالعه درسی و یا هر مطالعه ای باید یک هدف داشته باشید. هدف مطالعه می تواند کسب یک سری اطلاعات عمومی، آماده شدن برای یک امتحان پایان دوره تحصیلی، آمادگی برای کنکور و اهداف مشابه باشد. آماده شدن برای هر یک از اهداف سرعت مطالعه متفاوت و تاکید بر روی قسمت های مختلف را می خواهد. پس از اینکه توانستید هدف از مطالعه خود را پیدا کنید، زمان پیدا و انتخاب کردن یک روش مطالعه می باشد.

در ابتدا باید اصول مطالعه برای هر فرد مشخص و روشن باشد. اصول مطالعه شامل 7 مورد می باشد که در ادامه به بررسی آن می پردازیم.

هدفمندی

همانطوری که بالاتر گفته شد داشتن هدف در انجام هرکاری اهمیت زیادی دارد زیرا مطالعه بی هدف ارزشی ندارد. اگر هدفمند شروع به مطالعه کنید انگیزه شما بیشتر می شود همچنین باعث می شود مطالب خوانده شده در حافظه شما بیشتر بماند.

مکان

جایی که درس می خوانید باید ویژگی های خاصی داشته باشد.

ایجاد کننده آرامش: مکان باید عاری از هرگونه سر و صدا و مزاحمت باشد. اگر فردی هستید که در مکانی پرسر و صدا در حال تحصیل هستید و نمرات، درک و فهم شما از درس کم است بهتر است مکان درس خواندن خود را تغییر دهید تا نتایج بهتری را کسب کنید.

دما: محیطی که در آن درس می خوانید باید دمای مناسبی داشته باشد تا تمرکز شما به دلیل سرد بودن یا گرم بودن محیط از بین نرود، یا به دلیل گرم بودن بیش از حد خواب آلود نشوید. بنابراین دمای مناسب 25 درجه سانتی گراد بهترین دما می باشد.

نور: در محیط اتاق و جایی که درس میخوانید باید نور کافی باشد. نور باید ترکیبی از نور زرد و سفید باشد تا تداعی نور خورشید را کند. زاویه تابش نور نیز باید از سمت راست یا پشت سر از سمت راست باشد. همچنین باید محیط مطالعه روشن باشد نه فقط مکانی که به کتاب نگاه می کنید، پس توصیه می شود که از چراغ مطالعه به تنهایی استفاده نکیند.

زمان

زمانی برای مطالعه خوب است که شما از دقت و تمرکز بالا برخوردار باشید. همچنین زمان هایی که انرژی بالا دارید نیز بهترین زمان برای خواندن درس های حفظی و حل کردنی است.

تغذیه

تغذیه بخش مهمی از انرژی شما را محیا می کند و بهترین منبع انرژی است. اگر کیفیت تغذیه شما بالا باد و بین زمان های مطالعه به تغذیه سالم بپردازید در عدم افت قند خون جلوگیری و کمک به بالا بردن انرژی خود برای درس خواندن کرده اید.

استراحت

همانطور که تغذیه سالم برای داشتن انرژی به شما کمک می کند، استراحت کردن به صورت کافی در فرایند یادگیری نقش بسیار مهمی را بازی می کند. مطالعه ای مفید است که فرد هم به تغذیه و هم به استراحت بین دروس اهمیت بالایی بدهد. برای هر فرد مناسب است که بعد از 30 الی 45 دقیقه مطالعه به خود استراحتی در حدود 10 دقیقه بدهد تا خستگی ذهنی و جسمی او کم شود و انرژی کافی برای ادامه را به دست آورد.

برنامه ریزی

برنامه ریزی در هر فرایندی نظم خاصی به کار شما می دهد و باعث میشود شما وقت و نیروی خود را برای تمام کارهای مورد نیاز خود حفظ کنید و در بهینه ترین حالت خود کارها را به اتمام برسانید.

روش علمی

روش های علمی مطالعه بهترین روش های ثابت شده در دنیا هستند که فرد می تواند بر اساس این روش ها بهترین بازده را داشته باشد.

بهره مندی از یک روش علمی مطالعه مزایای زیر را دارد:

• کاهش زمان مطالعه
• افزایش میزان یادگیری
• افزایش مدت نگهداری اطلاعات در حافظه

 

حال به سراغ روش های علمی مطالعه می پردازیم تا شما را با سه روش علمی مطالعه آشنا کنیم. در این مقاله سه روش به صورت کامل توضیح داده می شود.

روش هایی که در این مقاله به آن می پردازیم عبارت اند از:

• روش علمی مطالعه SQ3R
• روش علمی مطالعه PQ4R
• Feynman Technique

 

 

روش علمی مطالعه SQ3R

درس خواندن و آماده شدن برای کنکور کارشناسی یا ارشد یا هر امتحان مهم دیگری نیازمند یک روش بهینه مطالعه است.

روش علمی مطالعه SQ3R شامل 5 مرحله است که فراگیری و اجرای آن باعث افزایش قدرت یادگیری و مدت نگهداری اطلاعات در حافظه می شود. در ادامه به بررسی 5 مرحله ای از روش علمی مطالعه SQ3R می شویم.

بهتر است از اینجا شروع کنیم که این حروف، مخفف چه کلماتی هستند تا فهم و درک بهتری از روش علمی مطالعه SQ3R داشته باشیم.

• Survey به معنی بررسی کردن یا پیش مطالعه
• Question به معنی سوال کردن
• Read به معنی خواندن و مطالعه کردن دقیق مطلب
• Recite به معنی از حفظ گفتن و بازگو کردن مطلب
• Review به معنی مرور کردن مطالب خوانده شده

یکی از اصولی ترین و جدید ترین روش های مطالعه و یادگیری دنیا روش علمی مطالعه SQ3R محسوب می شود که همانطورکه گفته شد باعث یادگیری و تثبیت کامل مطالب درسی در ذهن شما می شود و مراحل روش مطالعه SQ3R شامل 5 مرحله می باشد که به بررسی کامل آن ها می پردازیم.

 

 

 

پیش مطالعه – روش علمی مطالعه SQ3R

یکی از روش های پیش مطالعه تند خوانی آن درس است. تند خوانی باعث می شود که اطلاعات شاخص را ذهن شما جمع آوری کند و پیش زمینه مناسبی برای درک بهتر مطلب داشته باشید. بیشتر دانش آموزان و داشنجویان پیش مطالعه را انجام نمی دهند و آن را کار بیهوده ای می دانند به همین دلیل در زمان درس دادن استاد تمام مطالب برایشان جدید است و باید حجم زیادی را در مدت زمان کم یاد بگیرد. نتیجه پیش مطالعه نکردن افزایش سرعت خستگی و کاهش سطح یادگیری فرد می باشد

نتیجه انجام پیش مطالعه:

• افزایش یادگیری و درک مطالب
• جلوگیری از خستگی و بی حصولگی

 

 

سوال کردن – روش علمی مطالعه SQ3R

قدم دوم از روش عملی مطالعه SQ3R مربوط می شود به پرسیدن سوال هایی در مورد عناوین شاخص مطلبی است که در قدم اول خوانده اید. اهداف مطالعاتی به اهدافی گقته می شود که شما آن ها را مهم تر از بخش های دیگر مطالب شناسایی کرده اید. اگر در قدم اول شروع به طرح سوالاتی کنید باعث رشد خلاقیت شما و آشنایی با شیوه های طراحی سوالات امتحانی می شود. اگر پاسخ به سوالاتتان را نیافتید سر جلسه کلاس با گفته های معلم می توانید آن را پیدا کنید و درک بهتری از مطلب داشته باشید.

 

 

مطالعه دقیق – روش علمی مطالعه SQ3R

به مرحله ی سوم از روش علمی مطالعه SQ3R می رسیم جایی که ماموریت سخت شما آغاز می شود. شما در این مرحله باید مطلب پیش مطالعه شده را با دقت تمام مطالعه کنید. به طوریکه نکات مهم را یادداشت کنید و مفاهیم درسی را کاملا درک کنید. شما در این مرحله قادر هستید با تست های مرتبط با درس خودتان را به چالش بکشید و از مطالعه دقیق و درک صحیح مطلب اطمینان حاصل کنید.

 

 

بازگویی و یادآوری مطلب – روش علمی مطالعه SQ3R

مرحله چهارم روش علمی مطالعه SQ3R به نام بازگویی و یادآوری مطلب های خوانده شده معروف است. شما پس از گذراندن 3 مرحله اول به جایی می رسید که تسلط نسبی را بر روی مطلب دارید حال باید این تسلط در ذهن شما تثبیت شود. برای اینکه مرحله تثبیت را به خوبی انجام دهید لازم است با زبان خودتان و به شیوه ای که برایتان قابل فهم است مطالب خوانده شده را بازگو کنید. یا می توانید برای بازگو کردن و یادآوری کردن مطلب، آن را به فرد دیگر توضیح دهید یا به صورت خلاصه روی کاغذ یادداشت کنید.

 

 

مرور مطالب – روش علمی مطالعه SQ3R

خب به مرحله نهایی از روش علمی مطالعه SQ3R رسیدیم. مرحله ای که شما باید مطالب خوانده شده را مرور کنید. تا مرحله چهارم میتوان گفت مطالب در حافظه کوتاه مدت فرد تثبیت شده است اما مرحله چهارم و پنجم باعث میشود که مطالب در حافظه بلند مدت شما تثبیت شود و درس خوانده شده را فراموش نکنید، زیرا ذهن تمایل دارد اطلاعات را برای به دست آوردن اطلاعات جدید از دست بدهد اما شما نیاز دارید که درس های خوانده شده را در طولانی مدت به خاطر داشته باشید پس مرحله مرور را به هیچ عنوان فراموش نکنید.

 

نکته ی مهم در تمام روش های مطالعه این است که در درس خواندن و مرور خود وقفه طولانی نیفتد. اگر تکنیک مرور را به برنامه روزانه خود اضافه کنید، می توانید حافظه بلند مدت خود را در سطح مطلوبی نگه دارید. مرحله ی مرور باید روندی به صورت روزانه، هفتگی، ماهانه داشته باشد. مرورهای شما می تواند به صورت باخوانی خلاصه نوسی ها یا زدن تعداد تست مشخص از مبحث خوانده شده باشد.

با روش علمی مطالعه SQ3R یادگیری شما 4 برابر می شود: دیدن، بیان کردن، شنیدن، نوشتن

  

 

روش علمی مطالعه PQ4R

درس خواندن و آماده شدن برای کنکور سراسری یا ارشد یا هر امتحان مهم دیگری نیازمند یک روش بهینه مطالعه است.

روش علمی مطالعه PQ4R  دارای 6 مرحله است که برای دانشجو و دانش آموزانی که مطالب را به سختی فرا میگیرند پیشنهاد می شود که نه تنها مهارت خواندن را ارتقا می دهد بلکه می تواند باعث شود 70% مطالب در حافظه بلند مدت فرد تثبیت شود. روش علمی مطالعه PQ4R شامل 6 مرحله است که درکل به هر مرحله به تنهایی به معنای نگاه کلی، سوال کردن، خواندن کامل، بازتاب کردن مطلب، بازگو کردن و مرور مطلب است. در ادامه به بررسی 6 مرحله ای از روش علمی مطالعه PQ4R می شویم.

بهتر است از اینجا شروع کنیم که این حروف، مخفف چه کلماتی هستند تا فهم و درک بهتری از روش علمی مطالعه PQ4R داشته باشیم.

• Preview به معنی بررسی کردن یا پیش مطالعه
• Question به معنی سوال کردن
• Read به معنی خواندن و مطالعه کردن دقیق مطلب
• Reflect به معنی بازتاب یا تفکر در مطلب
• Recite به معنی از حفظ گفتن و بازگو کردن مطلب
• Review به معنی مرور کردن مطالب خوانده شده

یکی از جدید ترین روش های مطالعه و یادگیری دنیا روش علمی مطالعه PQ4R محسوب می شود که همانطورکه گفته شد باعث یادگیری و تثبیت کامل مطالب درسی در ذهن شما می شود و برای تمامی دانشجویان و دانش آموزانی که در درک مطلب مشکل دارند و زود فراموش می کنند، پیشنهاد میشود اما افراد دیگر هم می توانند از این روش برای بهتر یادگرفتن استفاده کنند. مراحل روش مطالعه PQ4R شامل 6 مرحله می باشد که به بررسی کامل آن ها می پردازیم.

 

 

 

پیش مطالعه – روش علمی مطالعه PQ4R

در قدم اول روش علمی مطالعه PQ4R باید به پیش خوانی یا تند خوانی بپردازیم به این صورت که تیترهای درس هر بخش جداگانه در فصا های مختلف را بخوانیم. می توانیم برای اینکار از روش تند خوانی استفاده کنیم و پاراگرف اول و آخر هر بخش را بخوانیم و تصاویر، جدول ها، چارت ها، نمودار ها و نقشه های را ببینیم و دید کلی از مطلب به دست آوریم.

 

سوال کردن – روش علمی مطالعه PQ4R

بعد از گذراندن مرحله اول باید به سراغ قدم دوم که همان سوال کردن در روش علمی مطالعه PQ4R برویم. در این مرحله باید یک سری سوال از کتاب مطرح کنید و البته توجه کنید که قرار نیست همان لحظه جواب سوالات را بدهید. سوالاتی که طرح می کنید باید به این سمت رود که تیترهای خوانده شده را به صورت سوالی بازگو کنید.

از کلمات زیر برای ساختن سوال کمک بگیرید.

• چگونه؟
• چه کسی؟
• چرا؟
• چه چیزی؟
• به چه صورت؟

 

در این بخش باید سوالاتی ایجاد کنید که جواب اینکه انتظار دارید با خواندن این درس چه چیزهایی را یاد بگرید پاسخ بدهید.

 

 

مطالعه دقیق – روش علمی مطالعه PQ4R

به قدم سوم از روش علمی مطالعه PQ4R می رسیم که باید مبحث انتخابی را به صورت کامل بخوانید و سعی کنید در این قسمت مفهوم درس را درک کنید نسبت به سوالاتی که پرسیده بودید جواب ها را بیابید و روی کاغذ به صورت خلاصه نکات مهم را یادداشت کنید. در این مرحله شما باید به تسلط نسبی بر روی درس برسید و مطلب خوانده شده در حافظه کوتاه مدت شما ماندگار شود. با زدن تست، حل کردن سوالات تشریحی یا پرسش شفاهی شما می توانید از درک کامل مطلب اطمینان حاصل کنید.

 

بازتاب و تفکر در مطلب – روش علمی مطالعه PQ4R

مرحله ای که به آن قدم گذاشته اید، مرحله ی جدید و مهمی است که تفاوت روش علمی مطالعه SQ3R و PQ4R می باشد.

در این مرحله باید به این سوال پاسخ دهید که صفحات خوانده شده چه ربطی به یکدیگر دارند؟ جزئیات درس چگونه یکدیگر را کامل می کنند؟ در واقع شما باید در مرحله بازتاب و تفکر به مطالب خوانده شده مفهوم  می بخشید.

 

 

بازگو کردن از حفظ – روش علمی مطالعه PQ4R

قدم پنچم از روش علمی مطالعه PQ4R مربوط به بازگو کردن مطالب از حفظ می باشد شما پس از گذراندن 4 مرحله اول به جایی می رسید که تسلط نسبی را بر روی مطلب دارید حال باید این تسلط در ذهن شما تثبیت شود. برای اینکه مرحله تثبیت را به خوبی انجام دهید لازم است با زبان خودتان و به شیوه ای که برایتان قابل فهم است مطالب خوانده شده را بازگو کنید. یا می توانید برای بازگو کردن و یادآوری کردن مطلب، آن را به فرد دیگر توضیح دهید یا به صورت خلاصه روی کاغذ یادداشت کنید. یادتان باشد که این مرحله را به این صورت انجام دهید که به کتاب مراجعه نکنید و از حفظ مطالب را بیان کنید. اگر این مرحله را به خوبی پشت سر گذاشتید و به کتاب مراجعه نکردید می توانید به مرحله آخر از روش علمی مطااعه PQ4R بروید.

 

مرور مطالب – روش علمی مطالعه PQ4R

قدم آخر و نهایی از روش علمی مطااعه PQ4R به مرور مطالب اختصاص داده شده است. در مرحله ششم شما باید مطالب خوانده شده را مرور کنید. تا مرحله سوم و چهارم میتوان گفت مطالب در حافظه کوتاه مدت فرد تثبیت کامل شده است اما مرحله پنجم و ششم باعث میشود که مطالب در حافظه بلند مدت شما تثبیت شود و درس خوانده شده را فراموش نکنید، زیرا ذهن تمایل دارد اطلاعات را برای به دست آوردن اطلاعات جدید از دست بدهد اما شما نیاز دارید که درس های خوانده شده را در طولانی مدت به خاطر داشته باشید پس مرحله مرور را به هیچ عنوان فراموش نکنید.

 

نکته ای که باید به آن اشاره کرد این است که نباید الگوی یادآوری را فراموش کنید. الگوی یادآوری را باید به ترتیب انجام دهید که در ادامه به بررسی آن می پردازیم.

• زمانی که سرکلاس درس مطلب را یاد گرفتید.
• فردای روز یاد گیری
• سه روز بعد
• یک هفته بعد
• 15 روز بعد

برای یادآوری زمان هایی که مرور می کنید بهتر از زمان ها را یادداشت کنید.

 

 

تکنیک علمی مطالعه Feynman

روش های علمی مطالعه بسیاری وجود دارد که تا الان دو روش علمی مطالعه به نام های SQ3R و PQ4R را بیان کردیم و در قسمت سوم به یکی از بهترین آن ها به نام روش فاینمن یا تکنیک علمی مطالعه Feynman اشاره می کنیم. ریچارد فاینمن که در قرن 20 به دنیا آمده است نابغه ای است که این تکنیک یادگیری را ایجاد کرده است. فاینمن فیزیکدان، فیلسوف و نویسنده بوده است.

تکنیک علمی مطالعه Feynman از 4 مرحله تشکیل می شود که به سراغ توضیحات آن می پردازیم. در این روش یاد میگیرید چگونه هر درسی را چه سخت چه آسان را به راحتی یاد بگیرید. در اصل در این روش شما معلم خودتان هستید.

 

 

 

انتخاب موضوع یادگیری – تکنیک علمی مطالعه Feynman

در مرحله اول تکنیک علمی مطالعه Feynman باید کتاب مورد نظر خود را که می خواهید یاد بگیرید انتخاب کنید و چند صفحه از آن را بخوانید و هر چیزی که از صفحات خوانده شده متوجه شده اید را روی کاغذ بنویسید. حتی می توانید از شکل و جدول نیز استفاده کنید.

 

تدریس موضوع – تکنیک علمی مطالعه Feynman

در این مرحله باید تصور کنید که موضوعی که فرا گرفته اید را می خواهید به جمعی از دانش آموزان یا دانشجویان خیالی تدریس کنید. تدریس شما باید به صورتی باشد که چالش هایی که در فهم موضوع داشته اید را به راحتی بیان کنید و نکته های مهم را از درک موضوع بیرون بکشید. بنابراین دیگر نمی توانید از کلمات و اصطلاحات سخت و پیچیده استفاده کنید. پس هر چقدر بتوانید یک مطلب را ساده بیان کنید کمک به حفظ و درک بیشتر مطلب کرده اید. اگر نتوانستید یک مفهوم را ساده بیان کنید یعنی به آن مسلط نیستید و مطلب را خوب متوجه نشده اید و باید به مطالعه بهتر بپردازید.

 

 

تثبیت مطالب – تکنیک علمی مطالعه Feynman

در مرحله ی قبل متوجه خواهید شد که کدام بخش را خوب فرا نگرفته اید و باید هر کجا احساس کردید چیزی را نمی دانید و درک نمی کنید دوباره به کتاب بازگشته و مجددا آن را مطالعه کنید و چیزهایی که متوجه نشدید را عمیق تر بررسی کنید.

 

ساده سازی و بیان دوباره – تکنیک علمی مطالعه Feynman

حال که دوباره مفاهیم جدید را یاد گرفته اید باید مطالب قبل و جدید را با یکدیگر ترکیب کنید و به صورت یک مطلب ساده و روان بیان کنید. اگر در این مرحله توانستید بدون مراجعه به منبع مطالب را به صورت ساده بیان کنید یعنی شما به درک کامل رسیده اید اما اگر باز هم از لغات سخت و پیچیده استفاده کردید بدانید که آن بخش را به خوبی یاد نگرفته اید و نیاز دارید که دوباره به مطالعه بپردازید.

در انتها می توان گفت اگر شما این تکنیک را به مطالعه خود اضافه کنید قطعا یک موضوع را به صورت کامل در حافظه بلند مدت خود ثبت کرده اید.